Steeds meer koppels kiezen ervoor om samen ‘feitelijk’ samen te wonen.
Hoewel dit een flexibele keuze vormt (het huwelijksbootje of het wettelijk samenwonen omvat enkele formaliteiten), komt deze samenlevingsvorm met juridische risico’s die vaak over het hoofd worden gezien. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als de relatie eindigt of een partner overlijdt?
Deze blog schetst de meest courante problemen en belicht enkele oplossingen om feitelijk samenwonenden te helpen hun rechten beter te beschermen en onzekerheden te vermijden.
Formeel en informeel samenwonen
België kent in essentie drie verschillende samenlevingsvormen, waarvan het huwelijk en de wettelijke samenwoning het meest bekend zijn.
In het begin van een relatie kiest men vaak voor een derde vorm: feitelijk samenwonen.
Dit betekent dat een koppel samen een huishouden voert zonder een officieel statuut. Hoewel dit vaak een opstapje is naar meer, hoeft dit niet zo te zijn en vormen koppels ook duurzame relaties buiten meer formele samenlevingsvormen.
Nadelen aan feitelijk samenwonen
Toch heeft feitelijk samenwonen ook nadelen. Zo is er een gebrek aan juridische bescherming. In tegenstelling tot gehuwde koppels, hebben feitelijk samenwonenden geen wettelijke rechten of plichten ten opzichte van elkaar.
Dit kan leiden tot problemen bij het verdelen van eigendommen of financiële regelingen na een relatiebreuk. Twee eenvoudige voorbeelden illustreren dit:
Marcus en Claudia zijn smoorverliefd, huren samen een appartement en adopteren Nero — een schattig asielhondje waar zij beiden zorg voor dragen. De roze bril verdwijnt echter gaandeweg en het koppel gaat uit elkaar. Wie heeft er recht op Nero? Wat als zowel Marcus en Claudia voor het hondje willen zorgen?
Zakenman August en kunstenares Julia wonen al ruim twintig jaar feitelijk samen en hun verliefdheid is inmiddels omgeslagen in tederheid. Zo schilderde August recent nog enkele schilderijen die geïnspireerd zijn door hun gezamenlijke warme momenten. Echter, plots sterft Julia. Kan August aanspraak maken op de schilderijen, waar toch duidelijk de naam van Julia opstaat? Heeft August überhaupt aanspraken?
Zoals deze situaties illustreren, bieden gezamenlijke aankopen of mondelinge afspraken veelal onvoldoende bescherming. Wat zijn enkele praktische oplossingen?
Enkele tips en oplossingen
Het samenlevingscontract
Eén van de beste manieren om je positie te beschermen, is door een samenlevingscontract op te stellen. Dit contract legt vast hoe gezamenlijke eigendommen worden beheerd en verdeeld, welke financiële bijdragen partners leveren en hoe kosten worden gedeeld.
Een samenlevingscontract biedt de volgende voordelen:
- Duidelijkheid bij beëindiging van de relatie: het voorkomt conflicten over wie wat krijgt en welke rechten partners hebben na een scheiding.
- Bescherming van investeringen: het contract kan vastleggen dat investeringen in de gezinswoning of andere gezamenlijke eigendommen worden vergoed bij vertrek of beëindiging van de relatie.
Testamentaire bescherming
Hoewel een samenlevingscontract veel kan vastleggen, biedt het geen bescherming bij overlijden. Daarom is het verstandig om testamentaire regelingen te treffen. Dit kan betekenen dat je elkaar in een testament opneemt om de rechten van de langstlevende partner te waarborgen. Testamentaire regelingen kunnen:
- Erfrechtelijke zekerheid bieden: partners zonder formele status erven niet automatisch van elkaar. Een testament voorkomt dat nabestaanden onverwachts worden buitengesloten.
- Financiële stabiliteit waarborgen: dit helpt de langstlevende partner om zonder grote financiële gevolgen verder te kunnen.
Andere juridische regelingen
Daarnaast kunnen koppels overwegen om aanvullende overeenkomsten te sluiten, zoals een beding van aanwas. Dit houdt in dat bij overlijden de eigendom van gezamenlijk aangekochte bezittingen automatisch naar de andere partner gaat. Dit beding kan worden toegepast op bijvoorbeeld een gezamenlijke woning en biedt fiscale voordelen omdat het wordt beschouwd als een aankoop en niet als een schenking.
Oplossingen in de praktijk brengen
Dergelijke oplossingen vragen om duidelijke afspraken en gezamenlijke beslissingen om elkaars positie te waarborgen.
Koppels doen er goed aan om samen stil te staan bij de toekomst en te bepalen welke maatregelen het beste bij hun situatie passen. Door nu bewuste stappen te nemen, kunnen onverwachte juridische problemen en financiële onzekerheden in de toekomst worden voorkomen.
Vanbelle Law Boutique staat klaar om u bij te staan in dit traject en samen met u de meest geschikte juridische en fiscale oplossing te vinden en uit te werken.
Hugo G.T. Decker
junior associate
